حرملة بن یحیی تجیبیتُجیبی، حَرمَلَة بن یحیی '، مکنی ' به ابوحفص، محدّث و فقیه مصری قرن دوم است. ۱ - مشخصاتاز اصحاب شافعی و از مَوالی بنی زُمیله بود. در ۱۶۶ متولد شد. از کسانی چون عبداللّه بن وَهْب (متوفی ۱۹۷)، ایوب بن سُوَید رَمْلی (متوفی ۲۰۲)، محمدبن ادریس شافعی (متوفی ۲۰۴)، بِشربن بکر (متوفی ۲۰۵) و سعیدبن ابی مریم (متوفی ۲۲۴) حدیث شنید و فقه آموخت. محدّثانی چون مسلم بن حَجاج قُشیری نیشابوری صاحب صحیح، ابن ماجه صاحب سنن و احمدبن شعیب نسائی صاحب سنن از وی روایت کرده اند. [۱]
محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النّبلاء، ج۱۱، ص۳۸۹، ج ۱۱، چاپ شعیب ارنؤوط و صالح سمر، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۲]
عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشّافعیّة الکبری، ج۲، ص۱۲۷ـ ۱۲۸، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
[۳]
صفدی، ج۱۱، ص۳۳۴.
گفته‌اند که تجیبی صدهزار حدیث از عبداللّه بن وهب روایت کرده که بیش‌تر آنها «غریب» است [۴]
عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشّافعیّة الکبری، ج۲، ص۱۲۷ـ ۱۲۸، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
[۵]
محمدبن احمدذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، ج۲، ص۴۸۶، حیدرآباد دکن ۱۳۷۵ـ۱۳۷۷/ ۱۹۵۵ـ ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت (بی تا).
[۶]
ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۱۰۳، بیروت: درالافاق الجدیدة، (بی تا).
ازینرو علمای جرح و تعدیل و مورخان، عقاید متفاوتی درباره تجیبی دارند. [۷]
ابن خلّکان، وفیات الاعیان، ج۲، ص۶۴، چاپ احسان عباس، بیروت (بی تا).
[۸]
پانویس ۱، ابن قُنفُذ، ج۱، ص۱۷۸، الوفیات، چاپ عادل نویهض، بیروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
به نوشته ابن ابی حاتم رازی [۹]
ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۳، ص۲۷۴، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
احادیث تجیبی قابل استناد نیست.
ابن عَدیّ، [۱۰]
ابن عَدیّ، الکامل فی ضعفاء الرّجال، ج۲، ص۸۶۳، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
به نقل از عبداللّه بن محمد فرهاذانی، شاگرد تجیبی، احادیث وی را ضعیف خوانده اما خود وی گفته است که احادیث تجیبی را بررسی کرده و موردی پیدا نکرده است که باعث تضعیف باشد.
از متأخران کسانی چون ذهبی [۱۱]
محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النّبلاء، ج۱۱، ص۳۸۹ـ۳۹۱، ج ۱۱، چاپ شعیب ارنؤوط و صالح سمر، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
و سبکی ، [۱۲]
عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشّافعیّة الکبری، ج۲، ص۱۲۷ـ ۱۲۸، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
ضمن اشاره به موضع گیریهای قدما، احادیث تجیبی را موثق دانسته اند.
ابن جوزی رأی حاکم نیشابوری را چنین نقل می‌کند که مردم مصر از تجیبی راضی نبوده اند، ولی در فقه و حدیث به وی مراجعه می‌شده است؛ بنابراین نپذیرفتن روایت وی، منوط به یافتن مدرکی روشن، دالّ بر جرح و تضعیف است. [۱۳]
پانویس ۱، ابن جوزی، ج۱، ص۱۹۶، کتاب الضّعفاء و المتروکین، چاپ ابوالفداء عبداللّه قاضی، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
از مذهب فقهی تجیبی بصراحت یاد نشده، اما حدیث شنیدن او از شافعی و مصاحبتش با وی و همچنین ذکر شرح حال او در کتب طبقات شافعیان ، شافعی بودن او را نشان می‌دهد. ۲ - تالیفاتنیز گفته شده است که تجیبی دو کتاب المبسوط و المختصر را در فروع فقه شافعی نوشته بوده است. [۱۴]
ج ۲، ستون ۱۵۸۱ـ۱۵۸۲، حاجی خلیفه.
[۱۵]
ج ۲، ستون ۱۶۳۰، حاجی خلیفه.
[۱۶]
عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشّافعیّة الکبری، ج۲، ص۱۲۸، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
۳ - فهرست منابع(۱) ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بی تا). (۲) ابن جوزی، کتاب الضّعفاء و المتروکین، چاپ ابوالفداء عبداللّه قاضی، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶. (۳) ابن خلّکان، وفیات الاعیان، چاپ احسان عباس، بیروت (بی تا). (۴) ابن عَدیّ، الکامل فی ضعفاء الرّجال، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵. (۵) ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، بیروت: درالافاق الجدیدة، (بی تا). (۶) ابن قُنفُذ، الوفیات، چاپ عادل نویهض، بیروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰. (۷) حاجی خلیفه. (۸) محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النّبلاء، ج ۱۱، چاپ شعیب ارنؤوط و صالح سمر، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲. (۹) محمدبن احمدذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن ۱۳۷۵ـ۱۳۷۷/ ۱۹۵۵ـ ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت (بی تا). (۱۰) عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشّافعیّة الکبری، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶. (۱۱) صفدی. ۴ - پانویس
۵ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «»، شماره۳۳۱۰. |